Joop Akker

Zoals vrome Joden bidden met het gezicht gekeerd naar Jeruzalem, zo is het land Israël ook in onze kleine vereniging een belangrijk oriëntatiepunt. Het officiële begin is zelfs aanwijsbaar: de algemene ledenvergadering van 13 november 1933.

De Standaard schrijft de volgende dag dat de Nederlandse Vereniging voor Joodse Christenen (NVJC), voorloper van Hadderech, besloten heeft zich aan te sluiten bij de International Hebrew Christian Alliance (IHCA). “Deze aansluiting betekent voor de vereniging een actief deelnemen aan het Christen-Zionisme, zoals de vergadering het noemde”, meldt het krantenartikel. Want wat is het geval?

Joods-christelijke landbouwnederzetting

Namens de IHCA heeft haar voorzitter Sir Leon Levison grond aangekocht ten zuiden van Gaza-stad om er een Joods-christelijke nederzetting te stichten. Hij schrijft in de Hebrew Christian van juli 1933: “Mocht de terugkomst van de Heer uitblijven, kunnen we meer land kopen zodat overal in het land nederzettingen komen die levende getuigen zullen zijn van de Messias.”
De Rotterdamse Nathan Berlijn, bestuurslid van de NVJC, wordt uitgekozen om de beoogde kibboets te leiden. Om zich te bekwamen in de landbouw verhuist hij met zijn gezin naar Lunteren. Dankzij juffrouw Anna Knuttel kan Nathan aan de slag bij reclasseringsboerderij De Batelaar van het Leger des Heils. Het geld voor de opleiding en uitzending van het gezin wordt bijeengebracht door de leden en vrienden van de NVJC. In 1934 zijn er in het hele land 800 personen die hiervoor drie cent per week apart leggen. Door periodieke ‘Kolonieberichten’ worden de gevers op de hoogte gehouden. Zo lezen we dat Nathan de cursus ‘snoeien en enten’ succesvol afgerond heeft en dat hij heeft leren melken.
In 1937 verhuist het gezin naar Soest. Daar kan Nathan zich verder bekwamen in de land- en tuinbouw bij Huize ‘In de Ruimte’, een rusthuis met veel grond eromheen. Het wordt gedreven door Johanna Grootveld, een particulier verpleegster, die tijdens de Tweede Wereldoorlog er elf Joden zal verbergen.
Helaas strandt het IHCA-initiatief omdat de Arabische grondbezitters uiteindelijk de grond niet aan Joden willen verkopen. En met het overlijden van Sir Levinson in 1936 valt ook de motor achter het settlementproject weg. God wilde kennelijk langs een andere weg het evangelie terugbrengen naar het land waar het ooit allemaal begon, en ook voltooid zal worden.

Juffrouw Anna Knuttel

Nathan Berlijn laat ons in zijn autobiografie kennismaken met “mejuffrouw Knuttel, die bijzonder waardevol is voor het nieuwe project in Palestina”. Zonder twijfel is dit dezelfde juffrouw Knuttel die Marjorie Eberlé met al haar vragen over Jezus naar zendeling Trostianetzky verwees. Dankzij het internet komen we heel wat over haar te weten.
Anna wordt geboren op 13 september 1871 in Ede, als achtste en jongste kind. De familie van moeder Rosalie Freyss sympathiseerde met het Réveil. Vader Pieter Knuttel is rijksambtenaar geweest in Batavia. Na terugkeer in Nederland in 1862 wordt Ede als woonplaats gekozen. Het gezin Knuttel voelt zich aangetrokken tot het maatschappelijk engagement van het Leger des Heils. Anna gaat voor deze organisatie als verpleegster werken in Amsterdam en Nijmegen. Daarna stuurt het Leger haar naar een kindertehuis in Ermelo, en naar Zuid-Afrika waar een nieuw ziekenhuis gebouwd wordt.
Tussen 1900 en 1910 woont Anna een aantal jaren in Jeruzalem waar ze als heilsofficier een zendingspost leidt. Jarenlang zal ze in Nederland lezingen geven over haar werk, over de zeden en gewoonten in het Heilige Land en over de verschillende religies aldaar. Tijdens een verlof in 1906 schrijft de Apeldoornse Courant: “Ensigne Knuttel is een echt oosters type. Zij spreekt op zachte toon en maakt op haar gehoor door woord en gebaar een grote indruk. Haar voordracht houdt ze in Oosters bruiloftskleed, gekregen van een vrouw te Bethlehem.” De verslaggever lijkt niet te hebben beseft dat het echt oosterse type afkomstig is uit Ede (Van Dijk).

Juffrouw Knuttel en de NVJC

Juffrouw Knuttel speelt een belangrijke rol binnen de vooroorlogse vereniging. Ze wordt adviseur van het bestuur en spreekt op bijeenkomsten van de vereniging; op de Landdag van 1935 over “De christen en de wederopbouw van Palestina”. Het thema van deze dag is “Barmhartigheid jegens de Joden”.
Voor het al genoemde ‘kolonisatieproject’ trekt majoor Knuttel samen met voorzitter dr. Jan Zalmann het hele land door en vertelt over Palestina, “dat het allerbelangrijkste land op aarde is”. Na afloop kan men bij haar “Palestina-artikelen” bestellen. Ook geeft ze lezingen en leidt het 3-cents werk ten behoeve van de vervolgde en gevluchte Joodse christenen tijdens de naziperiode en de achtergeblevenen. De IHCA, met name de Engelse en Amerikaanse verenigingen, zorgen er vervolgens voor dat het geld goed terechtkomt. De laatste tien jaar van haar leven woont ze in Soest waar deze rechtvaardige uit de volken op 3 april 1943 overlijdt.

Zie ook deel 2: Hadderech-Israël, een 90-jarig jubileum (2)

Bronnen: The Reborn Shammash, Nathan Levi Berlijn. Anna Knuttel, een opmerkelijke dame, Hans van Dijk (2022). Oude kranten op www.delpher.nl

Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van mei 2023